Ayşe, uzun süredir rahatsız olduğu cilt problemleri için çözüm arayan genç bir kadın. Sosyal medyada dolaşırken, ünlü bir estetik kliniğinin Instagram hesabında paylaşılan tedavi öncesi ve sonrası görselleri dikkatini çekiyor. Görsellerdeki dramatik değişimler, Ayşe'yi bu kliniğe gitmeye teşvik ediyor. Öyle ki, paylaşılan fotoğraflarda, sivilce izlerinden muzdarip kişiler pürüzsüz ve kusursuz ciltlere kavuşuyor. Ayşe, heyecanla hemen randevu alarak kliniğe gidiyor. Burada kendisine cilt yenileme tedavisi öneriliyor. Doktor, tedavi sonucunda sosyal medyada gördüğü sonuçlara ulaşacağını vaat ediyor. Ayşe, yüksek maliyetli bu tedaviye büyük umutlarla başlıyor. Ancak, tedavi süreci boyunca cildinde beklediği iyileşmeyi göremiyor. Hatta bazı bölgelerde daha kötüleşmeler meydana geliyor. Ayşe, doktorla tekrar iletişime geçtiğinde, doktorun sosyal medyada paylaşılan görsellerin genelleme yapılamayacak istisnai durumlar olduğunu belirtiyor. Ayşe, yanıltıcı reklamların kurbanı oluyor.
Melis adlı bir influencer, Instagram hesabında bir estetik kliniğinde yaptırdığı dudak dolgusu deneyimini paylaşıyor. Ancak Melis, ne tıp doktoru ne de sağlık alanında bir uzman. Ücretli olarak yaptığı bu tanıtım işinde, ondan etkilenerek dolgu yaptıran birçok kişi olumsuz sonuçlarla karşılaşıyor.
Ayşe'nin yaşadığı bu dramatik deneyim, sosyal medyada yanıltıcı ve kıyaslayıcı görsellerle yapılan tanıtımların ne kadar tehlikeli olabileceğini açıkça gösteriyor. Sağlık hizmetleri sunan kurumların ve profesyonellerin, influencerların tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinde etik kurallara uyması, benzer trajedilerin yaşanmasını engellemek adına hayati önem taşıyor.
Sosyal medyanın yaygın kullanımı, sağlık hizmetleri alanında yeni düzenlemeler getirilmesini zorunlu hale getirdi. 29 Temmuz 2023 tarihinde yayımlanan "Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik" ile Sağlık Bakanlığı, sağlık hizmetleri sunumunda tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerine ilişkin temel ilke ve ölçütleri belirledi.
Yönetmeliğin temel amacı, sağlık hizmetleri alanında yapılan tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin kamu sağlığını koruyacak şekilde yürütülmesini sağlamak. Bu bağlamda, yanıltıcı ve aldatıcı bilgiler içeren, haksız rekabet ortamı yaratan ve insan sağlığını tehlikeye atan tanıtımların önüne geçilmesi hedefleniyor. Ayrıca, bu faaliyetlerin bilimsel ve etik kurallara uygun olması, hasta haklarına ve kişisel verilerin korunmasına özen gösterilmesi zorunlu kılınıyor.
Özellikle sosyal medya ve internet siteleri üzerinden yapılan tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin kontrol altına alınması, yönetmeliğin önemli bir parçasını oluşturuyor. Bu platformlarda yapılan paylaşımların genel ahlak kurallarına, meslek etiğine ve tıbbi deontoloji kurallarına uygun olması; yanıltıcı olmaması ve halk sağlığını tehlikeye atmaması gerekiyor. Sağlık meslek mensupları ve sağlık tesisleri, tedavi öncesi ve sonrası görselleri kıyaslayıcı ve talep oluşturan şekilde kullanamıyorlar. Bu tür paylaşımlar, hastaların yanıltılmasına ve haksız rekabet ortamı yaratılmasına neden olabiliyor.
İhlaller tespit edildiğinde, ilgili sağlık tesisleri ve sağlık meslek mensupları hakkında çeşitli yaptırımlar uygulanabiliyor. Örneğin, yönetmeliğe aykırı tanıtım ve bilgilendirme yapan sağlık tesisleri uyarılıyor ve ihlallerin tekrarı halinde belirli sürelerle faaliyetleri durduruluyor. Ancak, birçok doktorun halen öncesi-sonrası fotoğraf paylaştığını görüyorum.
Bu düzenlemeler sosyal medya platformlarında da geçerli. Sağlık hizmetlerine yönelik yapılan tanıtımların, kamuoyunu yanlış yönlendirmemesi ve etik kurallara uygun olması gerekiyor. Özellikle influencerlar, sağlıkla ilgili konularda paylaşım yaparken daha dikkatli olmalı. Üç yıl önce yayımladığım "5 Maddede Influencer Yasakları" başlıklı yazımda da belirttiğim gibi, influencerlar sağlık hizmetleriyle ilgili tanıtımlar yaparken ciddi sorumluluklar taşıyorlar. Bu noktada, "Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz" önemli bir referans.
Sağlık ürünleri, ilaçlar ve estetik operasyonlar konusunda tanıtım yapan, ancak tıp doktoru ya da eczacı olmayan influencerlar, tüketicileri yanıltma potansiyeli taşıyor. Mevzuat uyarınca, doktor veya eczacı olmayan ve bu alanlarda yetkinlikleri bulunmayan kişilerin doğrudan veya dolaylı tanıtım yapmaları yasak. Gerçekten de, sağlık ürünleri ve estetik operasyonlar konusunda uzman olmayan kişilerin yaptığı paylaşımlar ciddi sağlık risklerine neden olabiliyor. Influencerlar, sadece para kazanma amacıyla, bilimsel olarak kanıtlanmamış ve sağlık açısından risk taşıyan ürün ve yöntemleri tanıtabiliyorlar. Bu da takipçilerin sağlıklarını tehlikeye atmalarına yol açabiliyor. Nitekim bu konuda cezalar verilmeye başlandı, haberlerde görüyoruz.
Sonuç olarak, sosyal medya influencerlarının sağlık konularında yaptıkları tanıtımların halk sağlığı üzerinde ciddi etkileri olabilmektedir. Bu nedenle, ilgili düzenlemelere uyulması, yanıltıcı bilgilerin önüne geçilmesi ve halk sağlığının korunması büyük önem taşımaktadır. Sağlık hizmetleriyle ilgili tanıtımların yalnızca yetkin kişiler tarafından yapılması, hem kamu sağlığı hem de etik açıdan gereklidir. Toplumun bu konuda bilinçlenmesi ve yasal düzenlemelerin sıkı bir şekilde uygulanması, sağlık hizmetlerinin güvenli ve etkili bir şekilde sunulmasını sağlayacaktır.
