Çalışan anneler için hak rehberi

TÜİK verilerine göre 3 yaş altı çocuğu olan 25-49 yaş arası kişilerin istihdam oranı erkeklerde yüzde 90,5 iken kadınlarda ise yalnızca yüzde 28. Bu tablo, söz konusu dönemde çok sayıda kadının iş hayatından çıktığını gösteriyor. İnsan kaynakları ve personel yönetim platformu Kolay İK, Anneler Günü dolayısıyla çalışan kadınların iş hayatında kalmalarına katkı sağlayan, anne oldukları dönemde kullanabilecekleri yasal izinlere ilişkin bilgi verdi.

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin en fazla yaşandığı alanların başında iş dünyası geliyor. Türkiye’de kadınların iş hayatına katılımı erkeklerin yaklaşık yarısı kadarken yöneticilik pozisyonlarında bu fark daha da açılıyor. Farkın adeta bir uçuruma dönüştüğü konu ise çalışan anneler! TÜİK’in geçtiğimiz Mart ayında yayımladığı “İstatistiklerle Kadın, 2023” verilerine göre 3 yaş altı çocuğu olan 25-49 yaş arası kadınların istihdam oranı yüzde 28 olurken bu oran erkeklerde yüzde 90’a çıkıyor. Aynı yaş grubunda çocuğu olmayan kadınların istihdam oranı ise yüzde 56,2’ye yükseliyor. Bu veriler, çalışan annelerin iş hayatına katılımının güç olduğunu ortaya koyuyor. Öte yandan çalışan annelerin doğum öncesinden başlayarak yararlanabildikleri yasal izinler bu dönemde iş-özel hayat dengesini kurmalarına destek oluyor. İnsan kaynakları ve personel yönetim platformu Kolay İK, Anneler Günü dolayısıyla çalışan annelere yönelik olarak mevzuatlarda yer alan izinleri sıraladı.

Kadının hakları

- Gebelikte periyodik kontrol izni: Kanunlar gereği bu izin gebelik süresi boyunca ücretli olarak verilir.

- Doğum öncesi izin: Süresi 8 hafta olan bu izne çoğul gebelikte 2 hafta daha eklenir. Doğum yapacak çalışan, doktor raporu ile doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir, kullanılmayan süreler doğum sonrasına aktarılır.

- Doğum sonrası izin: Doğum sonrası izin süresi toplamda 8 haftadır. Doğum öncesi kullanılmayan izin varsa bu süreye eklenir.

- Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin: Çalışan anneler doğum halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilir. Bu süre birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, üçüncü ve sonrası doğumlarda ise 180 gündür. Çoğul doğumlarda bu sürelere 30 gün eklenir. Çocuğun engelli doğması durumunda ise bu süre 360 gün olarak belirlenmiştir.

- 6 aya kadar ücretsiz izin: Doğum yapan çalışan kadınlar bu izinden yararlanabilir.

- Kısmi süreli çalışma süresi: İki ebeveynden biri, kısmi süreli çalışmayı, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz iznin veya altı aylık ücretsiz iznin bitiminden itibaren çocuğunun ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar kullanabilir.

- Süt izni: Çocuğun doğumundan 1 yaşına kadar günde bir buçuk saat olarak çalışan anneye verilir.

- Engelli çocuk için mazeret izni: Engelli çocuğu olan ebeveynlerden biri, çocuğun yüzde 70 engeli olması koşulu ile bakımı için mazeret izni kullanabilir. Bu izin, bir yıl içinde 10 güne kadar ücretli olarak verilir. Ebeveynler bu süreyi toptan veya parça parça şeklinde kullanabilir.

- Evlat edinme izni: Bu izinden 3 yaşından küçük çocuk evlat edinilmesi koşuluyla ebeveynlerden biri faydalanabilir. Evlat edinilmesi halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süreleri birinci çocukta 60 gün, ikinci çocukta 120 gün, üçüncü çocuk ve sonrasında ise 180 gün olarak verilir.

“Eşit Ebeveynlik” hareketi

Philips Avent, annelerin bebeklerinin bakım sürecinde karşılaştıkları zorlukları azaltmak için toplumu annelere daha fazla destek vermeye çağırarak, “Eşit Ebeveynlik” hareketini başlatıyor. Philips Avent, toplumu bu harekete katılmaya teşvik etmek için aralarında Türkiye’nin de bulunduğu sekiz ülkede toplam 12 bin anne ve 2 bin genel katılımcı ile bir araştırma da gerçekleştirdi. “Eşit Ebeveynlik” araştırmasına göre Türkiye’deki annelerin yüzde 86’sı ebeveyn olarak mükemmel olma baskısı hissediyor ve yüzde 68’i son 10 yılda toplum tarafından kendilerine yapılan baskıların arttığına inanıyor. Annelerin yüzde 57’si uykusuzluktan, yüzde 44’ü ise ev işlerinin üstesinden gelme ihtiyacından dolayı ek baskı hissediyor. Annelerin yüzde 77’si ise anne olmadan öncesine kıyasla daha az uyuyor ve yüzde 22’si uykularından her gece üç saat veya daha fazla feragat ediyor.

Bebek bakımı annede

Araştırmaya göre Türkiye’deki annelerin yüzde 55’i bebekleri huzursuz olduğunda hiç dinlenemiyor. Hatta yüzde 45’inin duş almak veya banyo yapmak için bile zamanları olmuyor. Annelerin yüzde 81’i genel mutluluk ve refahları konusunda endişe duyarken, yüzde 77’si

genel mutluluk ve refahlarının olumsuz etkilenmesi durumunda bunun bebek bakımını olumsuz etkileyeceğini düşünüyor. Ayrıca Türkiye’de genel katılımcıların yüzde 92’sine göre de anneler, bebekleri için kendi mutluluklarından ve refahlarından ödün veriyor. Araştırmaya göre Türkiye’deki annelerin yüzde 69’u bebeklerinin bakımı için eşlerinin de destek olmasını tercih ediyor. Annelerin yüzde 40’ı ise kendilerine biraz zaman ayırmak için aile büyüklerinin de devreye girmesini bekliyor. Annelerin yüzde 31’i, çocuk bakımında başka birine güvenmedikleri için bebeklerinin bakımı konusunda yardım istemekten kaçınıyor.