ABD ‘negatif’ olunca dünya piyasaları paniğe kapıldı

Haftaya euro kaygısıyla başlayan piyasalar, dün akşamüstü ABD’den gelen haberlerle sarsıldı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor’s (S&P) beklenmedik bir şekilde, ABD’nin kredi notunun görünümünü “negatif”e indirdiğini açıkladı. ABD’nin kredi notu, S&P nezdinde en yüksek seviye olan ‘AAA’.
S&P’nin açıklamasını izleyen dakikalarda tüm dünya piyasalarında panik dalgası ve satışlar yaşandı. Sabah saatlerinden beri dolar karşısında değer kaybetmekte olan euro değer kazandı, spot altının ons fiyatı 1.500 dolara yaklaştı. Gelişme, Türkiye piyasalarını da olumsuz etkiledi. İMKB-100 endeksindeki kayıplar yüzde 3’ü buldu. Gelişme Wall Street endekslerini de vurdu. S&P 500 endeksi günü yüzde 1.10 düşüşle tamamladı. 10 yıllık ABD Hazine tahvilinin getirisi ise yüzde 3.45’e yükseldi.

Bütçe krizi tetikledi
S&P, not görünümünü indirmesine gerekçe olarak, ABD’nin karşı karşıya olduğu orta ve uzun vadeli mali sıkıntılar üzerindeki siyasi görüş ayrılığının 2012 seçimlerinden sonrasına sarkma riskini gösterdi. ABD Kongresi’nde Cumhuriyetçi ve Demokratlar arasında bütçe üzerinde yaşanan görüş ayrılığı 10 gün önce ülkedeki tüm federal kamu kurumları kepenk indirme noktasına getirmişti. Kongre’de yaşanan kriz, sürenin dolmasına 56 dakika kala aşılmıştı.
ABD’nin bütçe açıkları ve artan kamu borcu karşısında nasıl önlem alınacağının hâlâ net olmadığını belirten S&P, yetkililerin orta ve uzun vadeli bütçe sorunları üzerinde 2013’e kadar mutabakat sağlayamamasının belirgin bir risk olduğunu belirtti. S&P bu tarihe kadar siyasi mutabakat sağlanamaması halinde ABD’nin mali durumunun diğer ‘AAA’ kredi notuna sahip ülkelerden daha kötü olacağını belirtti.

Kemer sıkma zor
S&P analisti Nikola G. Swann, “Son ekonomik krizin patlak vermesinin üzerinden 2.5 yıldan daha fazla zaman geçerken, ABD’li politika yapıcılar, mali görünümdeki kötüleşmenin önüne nasıl geçecekleri ya da uzun vadeli mali baskılara nasıl karşı koyacakları konusunda uzlaşamadı” değerlendirmesini yaptı.
Negatif görünüm, gelecek iki yıl içinde kredi notunun indirilme olasılığının üçte bir olduğunu gösteriyor. Lloyds Stratejisti Charles Diebel, kararın ardından yayımladığı notta, “ABD’nin mali durumu bir süredir odadaki 300 kiloluk goril gibiydi. Böyle bir sonuca yol açacağı da bekleniyordu. Ancak ABD’nin kararın hemen ardından ciddi kemer sıkma politikalarına yönelmesi pek olası gözükmüyor” dedi.
Moody’s de geçen hafta ABD’nin krizde borcu artan tek ‘AAA’ notlu ülke olduğuna, borç artışını tersine çevirme planı olmadığına dikkat çekmişti.

Rakamlarla ABD ekonomisi*
Brüt borç/GSYH %99.5
Net borç/GSYH %72.4
Bütçe açığı/GSYH %10.0
* 2011 IMF tahmini

‘Karar siyasi, aşırı tepki göstermemeli’
S&P’nin ABD’nin not görünümünü düşürmesinin ardından Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada karara tepki gösterildi. Başkan Barack Obama’nın ekonomi danışmanı Austan Goolsbee, kararın “siyasi” olduğunu belirtirken yönetimin bütçe açığını azaltma yönünde adımlar attığını söyledi.
Goolsbee, CNBC televizyonuna yaptığı açıklamada, “Beyaz Saray S&P’ye katılmıyor. Bence S&P siyasi bir karar aldı. Uzun vadede bütçe açığını azaltmaya yönelik adımlar atacağımıza inanıyorum. Bu karara aşırı tepki göstermememiz gerektiğini düşünüyorum” diye konuştu.
Açıklamanın ardından bütün gözler ABD Hazine Bakanı Timothy Geithner’deydi. Geithner yerine açıklama yapan Müsteşarı Mary Miller, “S&P’nin kararı Amerikalı liderlerin bir araya gelip ulusun karşı karşıya olduğu mali sıkıntıları çözme yeteneğini hafife alıyor” dedi.
Temsilciler Meclisi, cuma günü federal harcamalarda gelecek 10 yıl içinde 5.8 trilyon dolarlık kesintiyi kabul etmişti. Ancak tasarının Demokratların kontrolündeki Senato’dan geçmesi çok kolay değil.

Bütçe açığı sınıra dayandı
ABD yönetiminin bütçe açığı sıkıntısı küçümsenecek seviyede değil. 2009’dan bu yana aylık ortalama 119 milyar dolar artan açık, tavan olarak belirlenen 14.29 trilyon dolara oldukça yakın, 14.2 trilyon dolar seviyesinde. 2003-2008 yıllarında bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 2-5 aralığında seyrediyordu. Ancak mortgage balonunun patlamasıyla bu oran yüzde 11’e çıktı ve hâlâ aşağı çekilemedi.